Film Đorđa Kadijevića iz 1990. godine pod nazivom „Sveto mesto”, maestralna adaptacija Gogoljevog „Vija”, u početku je proleteo ispod radara. Međutim, od tada se uzdigao do kultnog klasičnog statusa, što svedoči o njegovoj jedinstveno uznemirujućoj atmosferi i suptilnom pristupu hororu. Ovo nije samo zastrašujući film; to je duboko simbolično istraživanje vere, straha i graničnih prostora između života i smrti, sve upakovano u vizuelno zapanjujući paket.
Sveto mesto prati Tomu, mladog bogoslova, koga je moćni feudalac zadužio da tri noći bdi pored tela njegove pokojne ćerke Katarine čitajući molitve. Kako se noći odvijaju, Toma se suočava sa sve strašnijim natprirodnim pojavama, dok se Katarinina mračna prošlost razvija, poput zlobne loze koja puže iz groba. Kadijević je Gogoljevu priču maestralno preneo u srpsko selo, neprimetno utkajući u lokalni folklor i verovanja. Ovakav pristup filmu daje moćnu autentičnost, čineći ga univerzalnim, u pogledu horor scena, ali i jedinstvenim, u pogledu prikaza običaja sujeverja. Scenario, prepun mističnog simbolizma, manje se oslanja na dijalog, a više na vizuelno pripovedanje i atmosferu, stvarajući opipljiv osećaj nelagode koji drži dugo nakon što se krene.
Kadijevićeva rediteljska vizija zasniva se na stvaranju istinski opresivne, jezive atmosfere. On se ne oslanja na jeftine i stalno prisutne iznenadne prepade i element šoka, već koristi namerno kretanje, dugačke snimke i majstorsku upotrebu svetlosti i senke. Svaka scena kaplje gotovo opipljivim misticizmom; selo i okolni pejzaž postaju likovi za sebe, prožeti mračnim tajnama i neispričanim pričama. Posebno su upečatljive noćne scene u crkvi. Međuigra svetlosti i tame stvara intenzivnu klaustrofobiju, osećaj zarobljenosti kako u fizičkom, tako i u duhovnom smislu. Ove scene briljantno odražavaju Tomin unutrašnji nemir, njegov eskalirajući strah prikazan suptilno, ali snažno.
Gluma nije ništa drugo do vrhunska. Dragan Jovanović u ulozi Tome oličava uplašenog, ali odlučnog bogoslova, čiji razum stalno nagrizaju natprirodna iskustva. Njegov nastup je uzdržan, ali intenzivno moćan, dajući jeziv realizam njegovom rastućem teroru. Branka Pujić kao Katarina donosi slojevitu predstavu, oscilirajući između nevine žrtve i zlonamernog duha koji proganja Tomu. Njeno prisustvo je gotovo opipljivo, čak i kada nije fizički na ekranu, svedoči o simboličnoj težini njenog lika. Ona je manje lik, a više sila prirode, bauk utkan u samu tkaninu filma. Sveto mesto prevazilazi žanr horora, to je moćna alegorija koja istražuje sukob između svetog i profanog, života i smrti, tela i duše. Toma predstavlja razum i versku veru, dok Katarina oličava potisnute želje i iskonske strahove. Njihove interakcije oslikavaju živopisan portret večne borbe između svetlosti i tame, verovanja i sumnje.
Kadijević precizno koristi simboliku, podstičući gledaoce da se suoče sa sopstvenim strahovima i moralnim nejasnoćama. Crkva u kojoj se Toma suočava sa svojim najdubljim strepnjama postaje moćan simbol duhovne borbe, dok okolni prirodni svet odražava sve veći haos koji preti da proguta red.
Sveto Mesto je film koji se ne zaboravlja lako. Njegova sposobnost da izazove teror kroz atmosferu, simboliku i nijansirane performanse, bez pribegavanja tipičnim horor tropima, čini ga zaista izuzetnim delom srpske kinematografije. To je svedočanstvo Kadijevićeve veštine u stvaranju univerzalne priče ukorenjene u specifičnom kulturnom kontekstu – filma koji istovremeno ježi i fascinira.
O autoru
