Jedan od najpoznatijih glumaca sa naših prostora, Dragan Bjelogrlić, našao se u ulozi režisera u filmu koji nosi naziv „Čuvari formule”. Temu koju je obradio, a koja je prvi procvat u srpskim krajevima imala kroz književno delo „Slučaj Vinča” pisca Gorana Milašinovića, ugledala je svetlost dana prethodne godine. Ovo filmsko ostvarenje prvi put je prikazano pet godina nakon prvog izdanja knjige i živopisno opisuje incident koji se desio u Vinči te kobne 1958. Glavne uloge u filmu su pripale Radivoju Bukviću, Jovanu Jovanoviću, Predragu Manojloviću, Žeremiju Lahertu, kao i Alisi Radaković.
Naime, grupa studenata i profesora, kako neki podaci tvrde, u eksperimentalnom procesu nuklearnog reaktora osetili su ispuštanje ozona koji je vrsan pokazatelj toga da se nalaze na veoma ozračenom području. Nakon 65 godina, pod velom tajni, ipak je isplivao na površinu jedan reditelj koji je želeo istinu. Istinu koju će plasirati i javnosti.
Čuvari formule spretno i diskretno opisuje političku klimu u svetu na prelasku iz pedesetih u šezdesete godine, kao i Hladni rat koji postaje, vrlo ironično, oznaka mira. Jugoslavija je u tom trenutku težila ka tome da postane nuklearna sila, za šta se i smatra da se moglo ostvariti.
Film je zagrebao malo političkog, kriminalnog, špijunskog, a sve sa namerom da ipak ne upliva u te vode, već da se okrene pozitivizmu koliko god je to bilo moguće. Topla srca Francuza koji su oberučke prihvatili ozračene Jugoslovene oživljavaju neke lepe uspomene i bude nostalgiju za starim vremenima.
Klinika Kiri u Parizu primila je ekipu iz Vinče koja se ozračila 15. oktobra 1958. godine ne bi li pokušali da ih izleče od radijacije, što je za tadašnje okvire medicine bilo gotovo nemoguće. U filmu se prikazuju životi studenata Živote, Rose i Radojka, kao i njihovog profesora Dragoslava Popovića.
Doktor Mate sa svojim timom na samom početku filma pokušava da izmeri količinu radijacije koju su mladi Jugosloveni poprimili, a skale su ludele, jer rezultati nisu bili merljivi. Od ozračenih se taj podatak krio kako bi im sačuvali psihičku čvrstinu da bi mogli da izdrže predstojeću torturu, a to je vađenje uzorka koštane srži. Sam proces vađenja koštane srži u to vreme bio je popriličan fenomen, ali 1958. godina nije obeležila samo istoriju tadašnje Jugoslavije, već je obeležila i Francusku i svetsku istoriju.
Te godine je po prvi put u svetu izvedeno uspešno presađivanje koštane srži. Dobrovoljac potpisuje saglasnost da daje uzorak svoje koštane srži nekom neznancu ne bi li mu povećao šanse za preživljavanje, iako je to možda značilo da se neće probuduti iz anestezije. Potpisivali su papirologiju jednom rečju: dakor, što na francuskom u prevodu znači pristajem. Koliko hrabrosti može da stane u samo jednu reč.
Od četvoro njih koji su otišli u Pariz na lečenje, troje se vratilo svojim kućama.
Scenario za film pisao je Vuk Ršumović, uz saradnju reditelja Ognjena Sviličića. Posao koji su obavili zaslužio je bogatu produkciju i velika bioskopska platna. Tema koja se dotiče ujedinjenja Francuske i Jugoslavije krajem pedesetih godina prošlog veka prikazana je na dobar način i pored toga što samo ostvarenje nosi jednu tužnu i bolnu notu. U filmu se takođe provlače i segmenti romanse koja je zabranjena, kao i drama, istorijske i političke činjenice, ali postoji i umetnička sloboda koja je vrlo diskretno upakovana u celokupan sadržaj.
Ovo delo za sada ima već dve prestižne nagrade. Na svetskoj premijeri filma 4. avgusta 2023. godine na Filmskom festivalu u Locarnu u Švajcarskoj, u sklopu prestižnog programa Piazza Grande film je osvojio Variety Award za najbolji film u selekciji Piazza Grande i nagradu Green Leopard koja se dodjeljuje filmovima sa najzanimljivijom porukom.
O autoru
